Bouwkamp in Marokko

De laatste dag was een vermoeid dagje. We hadden namelijk niet geslapen in de auto en aangekomen om 3u 's morgens in Casablanca bleek het vliegtuig pas om 9u te vertrekken. Nadat we de tax free shops waren gepasseerd was het eindelijk tijd om op het vliegtuig te stappen en toch enkele uurtjes te kunnen slapen om 's avonds na een heerlijke BBQ thuis nog enkele Duvels te gaan drinken in de Bauhaus!

Op bezoek bij superman...
Op de foto zie je Wendy, Habib en superman... Ik heb nooit zijn echte naam gekend...


's Avonds hadden ze nog een feestje georganiseerd voor ons ter bedanking van ons werk... Voor sommigen (Habib, Superman,...) was het de eerste maal in hun leven dat ze dansten!

Labels: marokko

Woensdag metselden we verder en gingen we rond 16 uur samen met Superman, Hussein en Abdul Assiz naar de "Tuinen van Tazamourt". Aan het dorp is een bronnetje en via irrigatiekanaaltjes hebben ze daardoor een prachtig groen stuk in Tazamourt.

Terug in Tazamourte begon het werk direct met het metselen van de muren en het afbreken van de oude muur.

Na een korte nacht besloten we nog een stapje te zetten in de soeks van Agadir om daarna terug te keren naar Taroundant. 's Avonds gingen we nog vlug iets eten in Taroundant waarna we de taxi terug namen naar Tazamourt.

In het terug keren van Agadir kwamen we een herder tegen met dromedarissen. Stoppen, fototje nemen en betalen...

Zaterdagmorgen hebben we vooraleer we vertrokken naar Agadir nog een wandelingetje gemaakt in Taroundant om daarna met Ilias, zijn mama en Tarik naar het strand van Agadir te gaan! Heerlijk... behalve de wat frissere wind. Na enkele uren zijn we naar de Kasbah van Agadir geweest! Een flinke beklimming voor Hlimou zijn wagentje. Rond de avond zijn we dan naar een huis geweest van iemand van de familie om ons klaar te maken voor de trouw van twee neven van Hlimou.

Tarik (neef van Hlimou) op de Kasbah (versterkte burcht) in Agadir.

Hlimou, de gentlemen...

Zicht op Agadir... In 1960 werd de oude stad vrijwel geheel verwoest door twee aardbevingen, branden en golven als gevolg van die bevingen. Hierbij vielen 15.000 doden. De stad werd nadien helemaal terug heropgebouwd en nu leven er meer dan 600.000 inwoners.

Groepsfoto met Karolien, Wendy, Hlimou, dochter van Hlimou, ik, Nathan, Ilias (kleinkind van Hlimou) en Bram.

Na meer dan vier uur wachten op de trouw kregen we eindelijk een (alcoholvrij) glaasje aangeboden... Nathan zag er nog goed uit...

Een van de koppels met ons op de foto... De helft van de tijd bleven de koppels daar op hun troon zitten.

De funderingen waren gegraven, de stenen waren aanwezig, de bewapening was ook in orde. Dus, konden we eindelijk beginnen aan het gieten van de fundering.
Op de foto zie je Bram, Abdul Azzis, kleine Habbib, een metser wiens naam me ontglipt en Nathan.

Onze derde werkdag bestond uit het maken van de metalen bewapening voor het gebouwtje, het verder afsmijten van de muur en het halen van grote stenen voor de fundering.
Abdullah leerde Wendy en Karolien de knepen van het metaal plooien.
Het verder afbreken van de muur.

Een boer bracht ons met zijn traktor naar de velden om daar aan de rand van de wegen de grote stenen voor in de fundering te zoeken.
's Avonds kregen we heel wat volk van de associatie over de vloer. Naast Karolien zie je Sadik, de eigenaar van huisje.

Hier zie je Nathan en Wendy lessen Nederlands geven aan Sammih en Habib. Vooral Sammih kon dit wel gebruiken!

Onze eerste werkdag!
Het werk bestond erin om een bureautje te plaatsen op de plaats waar een bestane afscheidingsmuur en een toilet stond.

Het eerste werk zou dus normaal gezien het afbreken van die muur zijn, maar dit moest even wachten omdat deze tijdens de werken kon dienen om het materieel veilig te laten staan.

We begonnen dus met de funderingen te graven. Een bijzonder stoffig werkje, vooral 's middags wanneer een hevige wind steeds maar opnieuw kwam opzetten. Al vanaf de eerste dag kregen we (ongevraagde) hulp van jongeren en kinderen die vakantie hadden. Op de foto zie je Wendy, kleine Habib aan de kruigwagen, Karolien en heel wat andere kinderen.

Dezelfde nacht zijn we blijven slapen bij Hlimou thuis waar we de volgende ochtend tijd hadden om een bezoekje te brengen aan Taroundant.
De volgende ochtend bezochten we samen met Samir (de zoon van Hlimou) en Ilias (kleinkind van Hlimou en neefje van Samir)de stad Taroundant, vooral bekend van zijn omwalling.

De lokale markt...

's Middags gingen we even naar Tazamourte om te bekijken welke werken we zouden kunnen doen. Het bleek de bouw te zijn van een bureautje voor een associatie die zich bezig houdt met kunst, muziek, school, naaiateliers voor vrouwen,... . Normaal gezien gingen we daar blijven slapen maar Hlimou was niet tevreden over de accomodatie (een oud, stoffig, vervallen huisje) waardoor we nog een nachtje bij hem bleven slapen.


Voor het slapengaan hebben we nog even de stad ingetrokken met Yasim (vriend van Samir) en Ilias. Yasim was één of andere body builder die kampioen was van Taroundant in verband met spierbundels. Hij steelde dus graag eens de show nadien in de fitnesszaal onder het huis van Hlimou.

Luchthaven in Charleroi juist voordat we opstapten op het vliegtuig richting Aéroport de Casablanca Mohamed V. De vlucht werd verzorgd door www.jetforyou.com .
Op de foto zie je Wendy, Karolien, ?, Bram en Nathan!

De lange weg van Casablanca naar Taroundant over Marrakesh en het Atlasgebergte. Hier zitten we in de auto van Hlimou (uitgesproken Halimoe), de verantwoordelijke van Bouworde in Marokko.

Laat in de nacht (omstreeks 2u) had de vrouw van Hlimou nog een maaltijd klaar staan voor ons bij hen thuis waar we de eerste nacht op Marokaanse bodem gingen overnachten.

Hier kan je de technische fiche vinden omtrent het bouwkamp in Tazemourte!

Bekijk hier online het het weer in Taroudant...

Na wat opzoekingswerk kwam ik het volgende te weten over Taroudant:

Taroudant

In de 16de eeuw was Taroudant een vestingstad en de uitvalsbasis voor Mohammed ech-Cheikh in zijn strijd tegen de Portugezen in Agadir. Tevens was Taroudant als karavaanstad beroemd om de overvloed en de kwaliteit van zijn koopwaar.
Dit schilderachtige stadje, ook wel "het kleine Marrakech" genoemd, ligt op de grens tussen het vruchtbare Sous-dal en de Hoge Atlas. De vestingmuren in okerkleur met hun vijf monumentale poorten geven toegang tot de medina.
Typisch is er de kledij van de vrouwen: wijde gewaden in indigoblauw.

With its majestic gold, pink and orange tinted circuit of high walls, Taroudant is half citadel and half oasis. It is a town of great charm and grace. The ruddy, clay houses, minarets and groves of oranges and pomegranates seem to drowse beneath the gaze of the frosted High Atlas to the north and the Anti-Atlas to the south.

The walls, the souks and the stark backdrop of the High Atlas are the towns main attractions and the best way to see the town is by horse-drawn carriage especially at dusk. The souks are not large but they are varied; there is a strong tradition of local craft and much of the work here is of outstanding quality.
Souks

Taroudant is only an hours drive from Agadir and its International airport and about three hours drive from Marrakech. It is worth hiring a car during your stay which will enable you to make your own excursions to the magnificent Glaoui Kasbah at Taliouine (50 miles); through the Anti Atlas Mountains to the oasis town of Tata; exhilarating surf beaches at Sidi Moussa; the walled town of Tiznit; the natural wonders of Tafraoute and of course there are the spectacular passes in the High Atlas within reach of Taroudant.

Nog meer info vind je op http://www.taroudant.info/

Voorlopig blijft dit voor mij ook nog een klein beetje een raadsel. Op de site van bouworde staat het volgende:

Renovatie lokaal vrouwenwerking

In het dorp Tazamourt, in de omgeving van Taroudant, vraagt de dorpsgemeenschap naar een ingericht lokaal voor de vrouwenwerking. Zij krijgen er alfabetisatiecursussen en een naai- en stikcursus. Het lokaal kan verder gebruikt worden door de kleuters, die niet over een aangepast lokaal beschikken.

Tazamourt bevindt zich op ongeveer 80 kilometer ten oosten van Agadir en ongeveer 120 kilometer ten zuid westen van Marrakech!

Marokko is een land in noordelijk Afrika aan de kust van de Middellandse Zee, de Straat van Gibraltar en de Atlantische Oceaan, grenzend aan Algerije en de (betwiste) Westelijke Sahara. De staat Marokko is ontstaan toen het land zich onafhankelijk verklaarde van Frankrijk op 2 maart 1956.

De naam komt uit het Tamazight samengestelde woorden "Marrakech" (een stad in Marokko) en dat is weer een verbastering van murakuk: murt dat "land" betekent en akuk dat "god" betekent (beiden in het Tamazight). In het Arabisch wordt Marokko
Maghreb genoemd, dat de plaats waar de zon ondergaat betekent (en hiervan afgeleid het westen). Het wordt zo genoemd omdat Marokko destijds het uiterste uiteinde van het Islamitische Rijk was en symbolisch gezien de zon hier onder ging. De naam Maghreb kan verwarrend zijn want heel Noord-Afrika werd (en wordt nog wel) "al maghreb" genoemd. Daarom wordt Marokko ook wel al maghreb al kabir (het grote Westen) genoemd. De naam Marokko werd voor het eerst gebruikt door de Spanjaarden nadat de Almoravieden de Spanjaarden verslagen hadden en Marrakesh was toen hun hoofdstad.

Marokko annexeerde de Westelijke Sahara in de periode 1976-1979, maar dit stuitte op (internationaal) verzet. Bevrijdingsorganisatie Polisario vond eerst onderdak in zowel Mauretanië als Algerije, totdat het eerstgenoemde land een verdelingsakkoord met Marokko afsprak over de Westelijke Sahara. Marokko is tevens het enige land van Afrika dat geen lid meer is van de Afrikaanse Unie, omdat de Westelijke Sahara hiervan lid is. In het noorden van Marokko liggen twee Spaanse exclaves: Ceuta en Melilla. Marokko beschouwt deze exclaves echter als bezet Marokkaans grondgebied.

Demografie

* Inwoners: 33.241.259 (juli 2006) (74,4/km²)
* bevolkingsgroei: verachtvoudiging in de 20e eeuw: in 1900 waren er 3,8 miljoen Marokkanen .
* Bevolkingsgroepen: Arabisch-Berber 99,1%, Joods 0,2%, overige 0,7%

Taal

De officiële taal is (standaard) Arabisch. Het standaard Arabisch wordt op de scholen onderwezen en in vrijwel alle schriftelijke en officiële communicatie gebruikt. De meest gesproken taal is een dialect van Arabisch, het Marokkaanse Arabisch (Darija). Andere in Marokko gesproken talen zijn de Berbertalen (Riffijns, Tashelhiyt, Tamazight), Frans (vaak de taal van bedrijven, overheid en diplomaten), en Spaans

Godsdienst

De religie in Marokko is voornamelijk islamitisch 98,7%, christelijk 1,1%, joods 0,2%.


Geografie

* Oppervlakte: 446.550 km² waarvan 250 km² water
* grenzen: 2.017.9 km waarvan 1559 km met Algerije, met Mauritanië, 6,3 km met Spanje (Ceuta), en 9,6 km met Spanje (Melilla)
* kustlijn: 1835 km

Grote steden
* hoofdstad: Rabat (1.385.900 inwoners)
* andere steden: Casablanca, Fès, Marrakech, Meknes, Tanger, Tetouan, Agadir


Politiek


* onafhankelijk sinds: 2 maart 1956
* staatshoofd: Koning Mohammed VI (sinds juli 1999) (volgde zijn vader, Koning Hassan II op na diens overlijden)
* regeringsleider: Premier Driss Jettou (sinds oktober 2002)


Economie en handel

* munteenheid: Dirham (DH); koers 1 DH = ongeveer 0,10€
* werkloosheid: 22% (2001) maar deze cijfers zijn absoluut geen reële gegevens. Ze slaan enkel op de vermelding “werkloos” op de identiteitskaart, terwijl anderen met de vermelding “arbeider” eveneens zonder job kunnen zitten.
* exportproducten: voedingsmiddelen en tabak (34%), vis en visproducten (22%), consumptiegoederen (22%), fosfaten (22%), kunstmest (7%)
* exportlanden: Frankrijk 26%, Spanje 10%, Verenigd Koninkrijk 8%, Italië 6%, Duitsland 5%, India 5%, Verenigde Staten 5% (2000)
* importproducten: halffabrikaten (24%), machines en transportmiddelen (20%), voedingsmiddelen (14%), consumptiegoederen, brandstof
* importlanden: Frankrijk 25%, Spanje 11%,, Italië 6%, Duitsland 6%, Verenigd Koninkrijk 5%, Verenigde Staten 5% (2000)

De missie van Bouworde

Bouworde wil...

* jongeren (tot 30 jaar) vormen en bewust maken van de sociale realiteit.
* jongeren de kans geven hun solidariteit te uiten door mee te werken aan daadwerkelijke verbeteringsprojecten: in Vlaanderen, elders in Europa en daarbuiten.
* jongeren aanzetten om -in de volle zin van het woord- wereldburger te zijn door een uitwisseling van culturen, leefwijzen en denkbeelden.

Zo wil Bouworde meewerken aan (maatschappelijk) weerwerk tegen een cultuur van individualisme, tegen een prestatie- en sensatie- gerichte maatschappij.

Bouworde is op deze manier een jongerenorganisatie die met de hulp van vrijwilligers armoede en bestaansonzekerheid probeert te bestrijden door hulp te bieden op het vlak van huisvesting...


Geschiedenis

Meer dan een halve eeuw na de stichting van de bouworde is onze maatschappij in menig opzicht niet meer dezelfde als in 1953. In die vijf decennia is er heel wat veranderd, niet alleen op materieel, maar ook op geestelijk vlak.

Het is dan ook op zijn minst opmerkelijk te noemen dat een vrijwilligersorganisatie zoals de Bouworde doorheen al die maatschappelijke turbulenties steeds opnieuw jongeren (en vroeger ook ouderen) heeft weten te boeien om de handen uit de mouwen te steken voor anderen. Vandaag net zo goed als in 1953. In de 'koude individualistische' jaren '80 net zo goed als in de 'warme altruïstische' jaren '60. Na het tweede Vaticaans Concilie net zo goed als ervoor.

Is de Bouworde dan zo'n wereldvreemde eend in de bijt ? Neen, zeker niet. De maatschappelijke (r)evoluties kleurden wel degelijk af op de organisatie en haar werking. In deze bijdrage schetsen we haar evolutie en aantrekkingskracht tegen de achtergronden van een veranderende maatschappij.
de hoopvolle fifties

Het ontstaan van de Bouworde heeft iets heroïsch. Terwijl in Frankrijk en Nederland algemene amnestie werd afgekondigd, bestonden in België anno 1953 nog steeds de haat- en wraakgevoelens van de repressie. Dat in zo'n klimaat, zwanger van ressentiment, 100 Vlaamse studenten huizen gingen bouwen voor de Duitsers, lag niet voor de hand.

Toch was de stichting van de Bouworde, in de schoot van Oostpriesterhulp, geen radicale breuk met de geschiedenis. Integendeel, haar voedingsbodem lag voor een stuk in de vooroorlogse periode. De Kerk en de Vlaamse verenigingen riepen toen op tot een strijdbaar anti-communisme. Dat gevoel was na de oorlog niet verdwenen, en enig anti-communisme was ook Oostpriesterhulp niet vreemd. Het oprichten van de Bouworde viel niet toevallig samen met het begin van de Koude Oorlog.

De mensen die men met Pasen '53 ging helpen, waren Volksduitsers, verdrevenen vanachter het ijzeren gordijn, op de vlucht voor de communistische dictaturen. Die vluchtelingen 'woonden' in mensonwaardige kampen, zonder enig comfort, zonder enig perspectief. Voor Werenfried van Straaten leed het niet de minste twijfel dat die mensen in die omstandigheden spoedig hun geloof zouden verliezen, als er niet vlug hulp kwam opdagen.

Speelden anti-communisme en de strijd voor het katholicisme bij de leiding een (grote) rol, we zouden de Bouworde en zeker de bouwgezellen erg tekort doen, als we die eerste inzetten enkel op die gronden verklaren. Er speelden zeer zeker ook de grote christelijke waarden mee: vergiffenis schenken aan je vijand, naastenliefde geven zonder wederdienst te vragen.

Dat de eerste 100 bouwgezellen studenten van Jezuïetencolleges waren en dat ze weldra gevolgd werden door andere scholen en seminaries was geen wonder. Die groepen werden geënthousiasmeerd door zeer actieve aalmoezeniers die de sociale leer van de Kerk in klinkende leuzen vertaalden. Wie ooit op een college heeft gezeten, weet dat daar de sociale gerichtheid met de 'soeplepel' werd binnengegoten.

Vele bouwgezellen bewaren nog altijd zeer levendige indrukken van die eerste bouwkampen. De nood in die vluchtelingenkampen was dan ook erg groot. Een bouwgezel verklaarde het zo:'Als ik die mensen daar zag samenhokken in een bunker onder de grond, dan moest ik wel gaan voortwerken, hoe moe ik ook was. Bij zo'n aanblik kon ik niet anders !'.

In de jaren '50 ontstond in Frankrijk ook de Vierde-Wereldbeweging (Abbé Pierre, Père Joseph Wresinski) en spoedig ging de Bouworde in de Franse bidonvilles werken.

De schrijnende nood in de Duitse en Franse barakkenkampen en de kerkelijk-sociale 'propaganda' van de aalmoezeniers misten hun uitwerking op de jongeren niet.

De Bouworde trok niet alleen groepen uit scholen en seminaries aan, maar speelde ook in op de heropbloei van de jeugdbewegingen. Vooral de scouts en de BJB (de voorloper van de KLJ) vonden de weg naar de bouwkampen.
De euforische sixties

Tot een eind in de jaren '60 kon de Bouworde op die grote homogene groepen rekenen. Maar stilaan tekende zich een duidelijke 'trend naar individualisering' af. Er kwamen meer en meer individuele inschrijvingen, terwijl de aantallen vaste, homogene groepen terugliepen.

Voor die evolutie onderkennen we drie oorzaken. De eerste houdt verband met de ontkerkelijking. Er waren duidelijk minder priesters en aalmoezeniers en Bouworde kon ook niet langer op grote groepen seminaristen rekenen.

Een tweede oorzaak houdt verband met de stijgende welvaart. Meer en meer jongeren konden kiezen uit andere vakantieaanbiedingen, zodat zij niet meer afhankelijk waren van de school of de jeugdbeweging om 'er eens tussenuit' te zijn.

De derde oorzaak ligt in de contestatie van de jaren '60, vooral van 1965 tot 1968. De roep naar vrijheid contesteerde de 'oude', vertrouwde en gevestigde groepen (school, Kerk,...) en propageerde de vrije keuze van het individu.

Het gevolg was dat het aantal homogene groepen wel daalde, maar vooralsnog niet het aantal bouwgezellen. De kritiek op de westerse consumptiemaatschappij heeft ongetwijfeld heel wat jongeren naar de Bouworde gedreven. Het actieterrein van de Bouworde situeerde zich immers aan de zelfkant van de maatschappij, waar het gecontesteerde burgerlijke zeker niet aanwezig was.

Heel wat maatschappij-kritische jongeren engageerden zich bij de Europese langerblijvenden, toen de speerpunt van de Bouwordewerking. Bij die keuze speelden ongetwijfeld ook het internationale karakter en actieterrein van de langerblijvenden een doorslaggevende rol. Het was het zo beleden 'open venster op de wereld', weg uit het eigen kleinburgerlijk milieu. Maar hun wilde dromen werden niet volledig ingelost: zowel de aard als de grootte van de projecten werden al gauw gecontesteerd. De Duitse Siedlungen spraken niet meer aan, omdat de bewoners van die kampen meer dan in de jaren '50 in de Duitse samenleving geïntegreerd waren, en nu bijna 'gewone' Duitsers waren. Ook andere projecten werden sterk op de korrel genomen, omdat de begunstigden volgens de langerblijvenden reeds 'te veel comfort' kenden.
De ontnuchterende seventies

Van de euforie van de jaren '60 bleef in het volgende decennium niet veel over. De economische groei stokte na enkele oliecrisissen en de daaropvolgende reacties van de westerse regeringen. De studentenrevoltes hadden weinig tastbare veranderingen opgeleverd en de volgende studentengeneraties trokken zich ontgoocheld terug in hun eigen kleine groepjes, vol heimwee naar die 'gouden jaren '60'.

Die maatschappelijke ommekeer trof ook de (Internationale) Bouworde: het aantal bouwgezellen daalde aanzienlijk. De zuiderse secretariaten - Italië op kop - zochten een tijdje hun heil in de marxistische ideeën. De meer noordelijk gelegen landen (Nederland, Oostenrijk, West-Duitsland, Zwitserland) voerden een zeer pragmatische koers.

Het is opmerkelijk dat de Vlaamse Bouworde zich veel beter dan de andere Bouwordelanden heeft weten te handhaven. De reden daarvoor lag grotendeels in een betere maatschappelijke integratie. Eind van de jaren '60 was immers met succes telebouworde opgericht en vanuit die groepen, die zich lokaal engageerden, kwam er een doorstroming naar de bouwkampen.

De verschuiving naar kleinschaligheid, die onze maatschappij in de 70'er jaren kenmerkte , zette zich eveneens door in de Bouworde: de projecten en dus ook de groepen vrijwilligers werden kleiner.

Daarvoor waren er diverse redenen. De organisatorische mogelijkheden van de Bouworde werden beperkter en ze legde zich meer toe op restauratiewerken, die meer technische eisen stelden. Het met 50 man graven en storten van funderingen was er niet meer bij. Bovendien hechtte een groeiend aantal bouwgezellen hoe langer hoe meer belang aan het internationale karakter van een groep, veel meer dan aan het uit te voeren werk.
De stille eighties

De jaren '80 brachten in het westen geen grote maatschappelijke deiningen teweeg. Iedereen of toch bijna iedereen trok zich terug op zijn eigen eilandje en zocht daar zin en bevestiging. Ook de Bouworde ploegde in stilte voort: kleinere projecten, meer internationale groepen met duidelijk meer vrouwen. Als we abstractie maken van de enkele nog bestaande homogene groepen, dan waren er einde van de jaren '80 bijna evenveel vrouwelijke als mannelijke bouwgezellen.

Al waren de jongeren in dat decennium erg pragmatisch ingesteld en vooral begaan met zichzelf en hun eigen toekomst (studiekeuze vooral gericht op de profit-sector, geen grote studentenbetogingen meer, het yuppie-fenomeen), toch bleef het aantal (Vlaamse) bouwgezellen constant. Bij een bepaald, min of meer vast percentage van de jongeren bleef er blijkbaar een zekere honger bestaan naar zinvol bezig zijn, dienstbaarheid, versobering en samenzijn. Die waarden vonden ze in de Bouworde.
De nineties

De val van de communistische dictaturen (1989) en de verschrikkelijke beelden vanuit Roemenië zorgden niet voor een grotere toeloop van bouwgezellen, wel voor een verschuiving in de bouwkampbestemmingen. Het grote aanbod van Roemeense bouwkampen in de beginjaren '90 werd wel mogelijk gemaakt doordat de TV-beelden de mensen even uit hun 'cocooning' konden halen om massaal geld en andere hulpmiddelen in te zamelen.
Bouworde in de 21ste eeuw

De confrontatie met uiteenlopende interesse en externe moeilijkheden (een teruglopend aantal vrijwilligers, onenigheid binnen de beheersorganen, problemen inzake erkenning en subsidiëring, ...), noopten Bouworde tto een grondige hervorming en herdefiniëring vna het maatschappelijke doel van de vereniging. Na een uitgebreide evaluatie koos Bouworde resoluut om zich verder te ontwikkelen als autonome vormingsorganisatie voor jongeren.

De klemtoon kwam daarbij te liggen op het vormend aspect voor de deelnemende jongeren, meer dan op de eigenlijke hulpverlening. Op uitdrukkelijke vraag van haar doelpubliek ging Bouworde actief op zoek naar partnerprojecten in nieuwe, verdere landen. Zo werd vanaf 2002 het Afrikaanse continent opnieuw aagedaan en werden de Baltische Staten en deelgebieden van de ex-Sovjetunie aan het ruime Europees aanbod toegevoegd.

De vernieuwende aanpak sloeg duidelijk aan bij de Vlaamse jeugd, met een fors toegenomen deelnemersaantal tot gevolg. In april 2003 kon de verniging op passende wijze haar 50ste verjaardag vieren. In juli 2003 kreeg de vereniging de langverwachte nieuwe erkenning als landelijke jeugdvereniging binnen het decreet op het Vlaams Jeugdbeleid.
Epiloog

Het mag duidelijk zijn: de Bouworde is steeds een kind van haar tijd geweest. Maar tegelijkertijd kon ze het nooit laten dwars te liggen. In de jaren '50 gingen we werken voor de vijand, de overwonnen vijand die bovendien de oorlog begonnen was ('Eigen schuld, dikke bult !'). Nu nog gaan we gratis en voor niets werken ('Ben je helemaal gek geworden ?') voor mensen die niet meekunnen, de zwakkeren, de marginalen ('Die profiteurs ! Wie wil werken heeft geld genoeg !').

Bouworde is altijd al voor veel jongeren een eerste reactie geweest tegen de consumptiemaatschappij, tegen de wet van de sterkste. Ze komt concreet tegemoet aan het latente gevoel dat er meer onder de zon is dan alleen maar consumeren. Zeker als dat ten koste van anderen gaat....